Organisaties
De resoluties van de Staten-Generaal bevatten veel vermeldingen van lokale besturen, gerechtshoven, legeronderdelen, kerkbesturen en andere georganiseerde verbanden. In Goetgevonden beschouwen we deze organisaties en instellingen als entiteit. Vergeleken met andere soorten entiteiten vormen de organisaties een zeer diverse categorie. Of een zekere groep mensen een (aparte) organisatie vormt, is bovendien niet altijd eenvoudig uit te maken. De belangrijkste keuzes zullen hieronder worden toegelicht.
Met een geautomatiseerd proces zijn in de resoluties organisatieverwijzingen herkend en gekoppeld aan een (op hieronder vermelde uitzonderingen na) van tevoren voorbereide lijst van organisaties. Ongeveer 80% van de in de eerste stap herkende organisatieverwijzingen kon hiermee met een organisatie worden geïdentificeerd. Het restant van niet thuis te brengen organisatieverwijzingen is niet in deze dataset opgenomen.
Algemene categorieën
De organisaties zijn op verschillende manieren in categorieën verdeeld. Om te beginnen is aan elke organisatie in elk geval een categorie toegekend die overeenkomt met het bestuursniveau of met de omvang van het gebied waarop de organisatie betrokken was. Hier zijn drie mogelijkheden:
Categorie | Opmerking |
Plaatselijk | |
Regionaal | waaronder provinciale instellingen |
Landelijk |
Ook behoort elke organisatie tot één of meer categorieën die een grove aanduiding geven van het werkgebied. Een organisatie kan in meer dan één van deze drie categorieën zijn ingedeeld: de VOC heeft bijvoorbeeld zowel het label Republiek (omdat het een instelling van de republiek is) als het label Wereld (omdat de zaken van de compagnie zich grotendeels buiten Europa afspelen). Het gaat opnieuw om drie categorieën:
Categorie | Opmerking |
Republiek | in of van de Republiek |
Europa | d.w.z. buiten de Republiek |
Wereld | d.w.z. buiten Europa |
Regimenten
De militaire regimenten vormen een speciale groep organisaties, die in deze dataset op meer dan één manier zijn ontsloten. Meestal wordt naar regimenten verwezen met de naam van de kapitein van het regiment; dit sluit nauw aan op de organisatie van het Staatse leger. Soms wordt echter (ook) de herkomst of het wapen vermeld. Hoewel onduidelijk is hoe consequent deze aanduidingen zijn gehanteerd, zijn de verschillende wapens en nationaliteiten als aparte organisaties in deze dataset opgenomen. Eén regimentsvermelding kan daarom in theorie tot drie organisaties worden gerekend, uit drie overeenkomstige categorieën:
Categorie | Opmerking |
Regimenten op naam | gegroepeerd op naam van de kapitein |
Regimenten naar herkomst | bijv. ‘Zwitsers’, ‘Schots’ etc. |
Regimenten naar wapen | infanterie, cavallerie etc. |
Regiment | van toepassing op alle bovenstaande |
De regimenten in deze dataset zijn niet herkend op basis van een van te voren opgestelde lijst. In plaats daarvan is voor iedere persoonsnaam die meer dan acht keer in regimentsverwijzingen voorkomt een organisatie aangemaakt. Het is daarom mogelijk dat onder één organisatie feitelijk meer regimenten vallen.
Lagere overheden
De manier waarop in de resoluties van de Staten-Generaal naar lagere overheden wordt verwezen is verre van uniform. Dit weerspiegelt de diversiteit van plaatselijke bestuursvormen in de vroegmoderne tijd. In deze dataset is daarom iedere combinatie van een hoedanigheid in het plaatselijke bestuur (burgemeester, schepen, etc.) of algemene bestuursterm (magistraat, raad, etc.) met een eerder geïdentificeerde locatie als plaatselijke overheid aangemerkt. Lagere overheden zijn hiermee de tweede groep organisaties die niet op basis van een voorbestaande lijst zijn geïdentificeerd.
Religieuze organisaties en gezindtes
De religieuze organisaties vormen naar aard en structuur een diverse groep. Het best herkend en herkenbaar zijn de classes en synodes van de hervormde kerken (die overigens niet allemaal in de resoluties voorkomen). De Rooms-Katholieke kloosters en kapittels bleken lastig van elkaar te onderscheiden; veel komen weinig voor. Om die reden zijn deze organisaties slechts verzameld ontsloten: één organisatie voor alle kloosters en abdijen en één voor alle kapittels en kapittelkerken. Tot slot zijn enkele religieuze minderheden – hoewel strict bezien niet altijd een organisatie – als ‘Religieuze gezindte’ opgenomen.
Geografische spreiding
De geografische spreiding van organisaties binnen Nederland wordt voor een belangrijk deel bepaald door de manier waarop de verschillende delen van de republiek werden geregeerd. Omdat de zeven provincies en het landschap Drenthe in hoge mate soeverein waren, vinden we daar weinig plaatselijke organisaties. Veel meer echter in de generaliteitslanden, die rechtstreeks door de generaliteit werden bestuurd.
Overige categorieën
Categorie | Opmerking |
Admiraliteit | |
Bataafse tijd | uit de laatste jaren van de Republiek |
Bestuur | |
Classis | |
Diplomatie | zie ook ‘Vorstenhof’ |
Financiën | zie ook ‘Munt’ |
Generaliteit | vallen direct onder de Staten-Generaal |
Godsdienst | |
Handel | zie ook ‘Koloniaal’ en ‘Zeevaart’ |
Joods | |
Koloniaal | zie ook ‘Zeevaart’ en ‘Handel’ |
Munt | |
Onderwijs | |
Oorlog | ook op zee |
Rechtspraak | de grens met ‘Bestuur’ is vaak onscherp |
Rooms-Katholiek | |
Religieuze gezindte | |
Synode | |
Vorstenhof | |
Weeshuis | |
Zeevaart | zie ook ‘Koloniaal’ en ‘Handel’ |
Zuidelijke Nederlanden |